Op 2 november gedenken we met Allerzielen onze dierbaren.

Allerzielen en allerheiligen wat is het eigenlijk?

Regelmatig ben ik op begraafplaatsen om eigentijdse grafmonumenten te plaatsen. Dit doe ik samen met de nabestaanden als eerbetoon aan hun dierbare. Na het afronden van een persoonlijke uitvaart is het plaatsen van een grafmonument het laatste dat nog gedaan kan worden.

Doden herdenken Allerzielen

Het herdenken van de doden is van alle tijden. In de middeleeuwen institutionaliseerde de kerk dit met een officiële dag op 2 november: Allerzielen. Inmiddels nemen ook niet-katholieke landen dit gebruik over. Ook bestaat er nog zoiets als Allerheiligen. Wat is dat? Wat heeft Halloween daarmee te maken en wanneer en waarom deze dagen ooit ingevoerd?

Allerzielen was oorspronkelijk een feest van de katholieke kerk. In niet katholieke landen kenden men het niet. Nu zie je steeds vaker dat er varianten van dit feest komen waarbij de doden herdenkt.

Allerzielen een van oorsprong katholieke feest dat in de vergetelheid was geraakt komt op steeds meer begraafplaatsen terug. ’s Avonds is de begraafplaats geopend, dichters en muzikanten brengen hun kunsten ten gehore tussen de grafstenen en de begraafplaats is feeëriek verlicht met vele lichtjes en vuurkorven. Waar komt dit gebruik vandaan en wat is de oorspronkelijke betekenis? En wat is het verschil tussen  Allerzielen, Allerheiligen en wat heeft Halloween daarmee te maken?

Met “Allerzielen” herdenkt de kerk op 2 november al ruim 1000 jaar “alle zielen” van overleden gelovigen. De dag ervoor – 1 november- noemt men “Allerheiligen”. Dat is ook een oorspronkelijke  katholieke feestdag. Inmiddels heeft Allerzielen over heel de wereld navolging gekregen Soms heet het anders, maar de herkomst is duidelijk. Natuurlijk is het feest in katholieke landen het populairst.

Allerheiligen

Op 1 november eert de katholieke kerk de meer dan honderdduizend (!) heiligen. Heilig word je pas als de kerk dat verklaart. Kan alleen als je bijzonder rechtschapen en gelovig was en misschien nog wat wonderen verrichtte.

Op Allerheilige draait alles om juist en goed leven. Ook staat het einde der tijden centraal op die dag.  Met Allerheiligen worden missen aan heiligen opgedragen en is een bezoek aan het kerkhof gebruikelijk. In de avond van Allerzielen begonnen de voorbereidingen van het feest van Allerzielen dat op 2

Herkomst Halloween

Het Engelse “All Hallows evening” (allerheiligenavond) verbasterde tot “Halloween”. De katholieke afsluiting van een heiligendag veranderde snel in een woest niet-kerkelijk feest. En hoewel Halloween van oorsprong dus een relatie had met Allerheiligenavond en de voorbereidingen van Allerzielen kwam het in de loop der tijd  daar los van te staan.

Geschiedenis Allerzielen

Al in de tiende eeuw werden alle gestorven kloosterbroeders herdacht tijdens een gedenkdag op 2 november die was ingevoerd door abt Odilo van Cluny. Ruim twee eeuwen later neemt de Paus deze dag over voor de gehele katholieke kerk. Allerzielen wordt een officiële dag waarop de zielen van de overleden gelovige herdacht werden.  de Paus Johannes XIX wilde daarmee alle gelovige zielen herdenken en gelovigen aanzetten tot het bidden van hun zielenheil.

Hoezo Allerzielen?

Het begint met het idee van het vagevuur. Wat was dat ook alweer? Volgens de rooms-katholieke kerk zijn alle (overleden) zielen zondig; de een wat meer dan de ander natuurlijk. Als iemand overlijdt dan gaat de ziel volgens de Katholieke kerk eerst naar het “vagevuur” waar de ziel gelouterd moet worden voordat deze tot God in de hemel kan opstijgen. Ben je te zondig geweest dan wacht de hel, maar in het vagevuur is er hoop en zicht op een plaatsje in de hemel. In de bijbel wordt het vagevuur voor het eerst genoemd in een brief van Paulus.

Die periode van boetedoening in het vagevuur was bepaald niet prettig. Gelukkig konden de levenden de doden een handje helpen door voor ze te bidden. Daardoor zou de periode in het vagevuur korter zijn en ook een gedeelte van de zonden weg gescholden worden. De levenden hadden er zelf ook voordeel bij, want met al dat bidden voor anderen kochten ze hun eigen zonden ook een beetje af.

Allerzielen was de dag moment waar de levenden actief de overleden zielen konden helpen.

Allerzielen de dag zelf

Op Allerzielen ging men al vroeg naar de eerste Mis, daarna meelopen met een processie en veel bidden voor het zielenheil van de dierbare de overledenen. Met het aansteken van kaarsjes en het bezoeken van de graven op het kerkhof herdacht men de doden. Op het kerkhof werden de graven, grafstenen en grafmonumenten versierd met (liefst) witte mooie bloemen en bloemenkransen.

Eten op de begraafplaats

Zielenbroodjes waren lekkere broodjes die gratis werden uitgedeeld aan de armen. Het eten van een broodje stond gelijk aan de verlossing van een zieltje. Dus het was goed werk en bovendien een mooie vorm van armenzorg met een kerkelijke oorsprong.

In Latijns -Amerika viert men Allerzielen nog steeds uitbundig met eten. De hele familie gaat mee naar het kerkhof met tassen afgeladen met eten en drinken. Ter plekke worden de grafmonumenten en grafstenen versierd met bloemen en slingers en daarna geschransd en gedronken. Het is een feestelijke gebeurtenis waar naar wordt uitgekeken.

Allerzielen mythes

Met Allerzielen ontstonden ook mooie verhalen en mythes. Het donker van het kerkhof, de honderden lichtjes, de gebeden en de herinneringen aan de dierbare doden leiden tot mysterieuze verhalen en mythes.

Allerzielen verhalen

In het donker op de begraafplaats, lichtjes branden, gebed en herinneringen ophalen aan de overledenen gaf aanleiding tot (sterke) verhalen.

Zou zouden er doden zijn die even terugkwamen, de brandende kaarsen konden deze zielen de de weg wijzen, er waren klokken die spontaan begonnen te luiden, en voor de zekerheid legde bosjes stro die gekruist werden op graven neer om het kwade af te weren. Dit gebruik vond men nog terug in de vorige eeuw in katholieke landen

Bloemenzee

In katholieke landen veranderen de overwegend grijze begraafplaatsen rond Allerzielen in bloemenzeeën. Nederlandse begraafplaatsen huren steeds vaker muzikanten en dichters in die ter plekke hun kunsten ten gehore brengen. Vele kleine lichtjes en vuurkorven toveren een feeërieke sfeer op de begraafplaats.

Zorg dragen voor de doden

Allerzielen en de niet religieuze varianten er van passen in de eeuwenoude traditie om zorg te dragen voor onze dierbare overledenen. We tonen dat we hen niet vergeten en dat ze in ons hart en in onze gedachte aanwezig zijn en daarmee voortleven.

We wensen u een fijne Allerzielen!

==========================================================================

Memorabel Afscheidsmonumenten

Memorabel Afscheidsmonumenten werkt anders dan de meeste grafmonumentenleveranciers. Nabestaanden worden uitgenodigd om mee te denken als we persoonlijke gedenktekens ontwerpen. Gedenkteken met moderne materialen – denk aan RVS, geroest staal en glas. Alle grafkunst die Memorabel maakt is persoonlijk en uniek en worden door Nederlandse vakmensen gemaakt. Ook tijdens het maken worden nabestaanden uitgenodigd om te komen kijken. 

Jeroen Stok

Dit artikel werd geschreven door Jeroen Stok, kunstenaar van RVS beelden en kunstwerken die ook persoonlijke grafkunstmonumenten in opdracht maakt. 

Jeroen Stok – Memorabel Afscheidsmonumenten Moezelstraat 72 8226 LB Lelystad telefoon 06 49 351 338